काठमाडौँ– नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (नेकपा) का अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ आज साँझ पत्नी सीता दाहालको उपचारका लागि अमेरिका जाँदै छन् । यसअघि उनी २ वर्षअघि अमेरिका गएका थिए । २०७३ सालमा । त्यो उनको दोस्रो अमेरिकी भ्रमण थियो । त्यसअघि उनी २०६८ सालमा तत्कालीन माओवादी केन्द्रको अध्यक्ष हुँदा पनि प्रचण्डले अमेरिकाको भ्रमण गरेका थिए । 

यसअघि उनी २०७३ सालमा संयुक्त राष्ट्रसंघको ७३ औँ महासभालाई सम्बोधन गर्न अमेरिका गएका थिए । त्यति बेला पनि उनको अमेरिका भ्रमणबारे विभिन्न चर्चा चलेका थिए । २०६८ सालमा प्रचण्ड लुम्बिनीको विकास र पुनःस्थापना प्याकेजका लागि आर्थिक सहयोग जुटाउनु भ्रमण गर्दा पनि सबैको चासोको विषय बनेको थियो । 

त्यो भ्रमणमा प्रचण्डले नेपालको शान्ति प्रक्रियालाई चुस्त बनाउन सबैको सहयोग चाहिने र अमेरिकाले पनि सहयोग गर्नु पर्ने भन्दै उनी अमेरिका पुगे । 

अमेरिका प्रस्थानअघि उनले भनेका थिए, ‘ऐतिहासिक सहमति कार्यान्वयनका लागि विदेशीको पनि सहयोग चाहिन्छ । लुम्बिनीको विकासका लागि मात्र नभएर म पुनस्र्थापना प्याकजेका लागि पनि आर्थिक सहयोग जुटाउन अमेरिका जान लागेको हुँ ।’  

तत्कालिन नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी एमाले र माओवादी केन्द्रबीच पार्टी एकता भएर बनेको नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी बनेपछि चाहिँ प्रचण्ड धेरै विदेश गएनन् । गएका दुई चारवटा विदेश भ्रमण पनि पत्नी सीताको उपचारमा केन्द्रित थिए । 

आज विहानै प्रचण्डको सचिवालयले उनी साँझ अमेरिका जाने कार्यक्रम सार्वजनिक गरेपछि यस विषयलाई निकै चासोपूर्वक हेरिएको छ । पत्नी सीताको उपचार यसअघि प्रचण्डले सिंगापुरको माउन्ट एलिजावेथ अस्पतालमा उपचार गराएका थिए । सीता मधुमेह र उच्च रक्तचापबाट पीडित छन्, साथै उनलाई पार्किन्सन्सको समस्या पनि छ । 

प्रचण्ड यसअघि नै सीताको उपचारका लागि अमेरिका जान चाहन्थेँ । तर, निकै परको देश भेनेजुएलामा अहिले भइरहेको राजनीतिक विवादले प्रचण्डको तत्कालीन अमेरिका भ्रमण योजना तुहाइदियो । 

११ माघमा प्रचण्डले भेनेजुएलाको आन्तरिक राजनीतिक विवादको उत्कर्षलाई मध्यनजर गर्दै त्यहाँ अमेरिकाले हस्तक्षेप गर्न नहुने भन्दै वक्तव्य निकाले । 

त्यति बेला प्रधानमन्त्री तथा नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीका अध्यक्ष केपी ओली डाभोस पुगेका थिए । अर्का अध्यक्ष नभएको समयमा आएको प्रचण्डको उक्त वक्तव्यलाई लिएर नेपालको राजनीति दुई भागमा बाँडियो । कतिसम्म भने प्रचण्डको अभिव्यक्तिप्रति ओलीले समेत असन्तुष्टि जनाए । यसले ओली र प्रचण्डबीच मत बाझियो । ओलीले भेनेजुएला प्रसङ्गमा प्रचण्डले छलफल नगरी वक्तव्य जारी गरेको आरोप लगाए । 

प्रचण्डले जारी गरेको विज्ञप्तिमा लेखिएको छ, ‘आन्तरिक मामिलामाथिको यो हस्तक्षेप र साम्राज्यवादी कुको प्रयास अस्वीकार्य छ ।’ 

‘अमेरिकाले गत दशकदेखि आर्थिक नाकाबन्दी लगाई सैनिक हस्तक्षेपको डर देखाएर भेनेजुएलामा अस्तव्यस्तता ल्याउन प्रयास गरिरहेको छ,’ विज्ञप्तिमा भनिएको छ, ‘यो संयुक्त राष्ट्र संघको बडापत्र र शान्तिपूर्ण सहअस्तित्वमाथि गम्भीर चुनौती हो ।’

यसले विवाद निम्त्यायो । तर, विवाद भइरहँदा पनि प्रचण्डले भेनेजुएलाका विषयमा आफूले जारी गरेको विज्ञप्तिमा अडिग रहेको बताए । प्रचण्डले त्यो वक्तव्य एउटा राजनीतिक वक्तव्य भएको स्पष्ट पारे । उनले भने, ‘एउटा स्वतन्त्र, सार्वभौमसत्ता सम्पन्न राष्ट्रको राजनीतिक घटनाक्रममा बाहिर कतैबाट हस्तक्षेप नहोस् भन्ने उद्देश्यले विज्ञप्ति जारी गरिएको हो । परराष्ट्र मन्त्रालयबाट जो स्टेटमेन्ट जारी भयो त्यो पनि मूलतः त्यही स्प्रिटमा नै आयो ।’

अमेरिकी राजदूत र्यान्डी बेरीले प्रचण्डको वक्तव्यलाई लिएर नेकपाप्रति कडा आपत्ति जनाएकी थिइन् । अमेरिकाले नेपाललाई निरन्तर रूपमा गर्दे आएको सहयोग रोक्ने सम्मको चेतावनी दिँदा नेकपाले सचिवालय वैठक बसेर प्रचण्डको वक्तव्यको बचाउ गरेको थियो । 

अर्का अध्यक्ष ओलीले ’जनतासँग प्रधानमन्त्री’ कार्यक्रम मार्फत् बेरीलाई जवाफ दिए–वक्तव्यको प्रसंगबाट यति धेरै तरंग आएको छ वा ल्याइएको छ, यो त्यस्तो जरूरी छैन; अलिकति ‘चिप्लिएको’ मात्र हो । 

यो तरङ्गले कतिसम्म अर्थ लियो भने अमेरिकाले प्रचण्डलाई भिसा दिनसमेत आनाकानी गरेको थियो । स्रोतका अनुसार अमेरिकाले भिसा दिएको भए प्रचण्ड फागुनमा नै अमेरिका उड्ने थिए ।

यहीबीच यो विवाद निम्तिएपछि अध्यक्ष प्रचण्ड र नेपालका लागि अमेरिकी राजदूत र्यान्डी बेरीबीच एक घन्टा प्रचण्ड निवास खुमलटारमा कुराकानी भयो । राजनीतिक–कूटनीतिक विषयमा कुराकानी भएर राजदूत बेरीले प्रचण्डको अमेरिका भ्रमण योजना स्वीकृत गरिन् । 

कतिपयले अमेरिकाको असन्तुष्टिका कारण प्रचण्डको भ्रमण अन्योलमा परेको ठानेका थिए । प्रचण्ड–बेरी भेटपछि अमेरिका र सत्तारुढ नेकपा अध्यक्ष प्रचण्डबीचको ‘असमझदारी’ अब हल भएको छ भन्ने मानिएको छ । खुमलटारमा भएको भेटपछि दुवै पक्ष आगामी दिनमा ‘सम्बन्धलाई थप मजबुत बनाउन’ सहमत भए । भेनेजुएलाका विषयमा नेपाल र अमेरिकाबीच चर्किएको कूटनीतिक असमझदारी अन्त्य भएको र त्यो विषय अब थप नचर्किने प्रचण्ड निकट स्रोतले दाबी गरेको छ । 

खुमलटारमा अमेरिकी राजदूत र प्रचण्डबीच एक घन्टा भेट नभएको भए सायद आज प्रचण्ड अमेरिका उड्ने थिएनन् । 

प्रचण्डको यो अमेरिका भ्रमण राजनीतिक रुपमा चाहिँ हेर्न नहुने पूर्वराजदूत तथा राजनीतिशास्त्री विजयकान्त अर्यालले बताए । प्रचण्डकै एक सहयोगीले पनि यस विषयलाई राजनीतिसँग कुनै अर्थमा पनि जोड्न नमिल्ने फरक धारसँगको कुराकानीमा बताएका थिए ।