वासिंगटन– अमेरिकी अन्तरिक्ष संस्था नासाले अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष केन्द्र (आइएसएस) पर्यटकका लागि खोल्दै छ । अर्को वर्षदेखि अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष केन्द्रमा निजी कम्पनीले पर्यटक लैजानेछन् । 

२० वर्षदेखि सरकारी खर्चमा चलिरहेको अन्तरिक्ष केन्द्रलाई आर्थिक रुपमा आत्मनिर्भर बनाउने ट्रम्प प्रशासनको नीतिअनुरुप नासाले अन्तरिक्ष केन्द्र पर्यटन र अन्य व्यापारिक प्रयोजनका लागि खोल्न लागेको हो । पहिलो चरणमा दुई निजी कम्पनीलाई वर्षमा दुई छोटा मिसन सञ्चालन गर्न दिने नासाको तयारी छ । यसका लागि उसले इलोन मस्कको कम्पनी स्पेस–एक्स र जहाज उत्पादक कम्पनी बोइङलाई नियुक्त गरेको छ । 

अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष केन्द्र अमेरिका, रसिया, जापान, युरोप र क्यानडाको संयुक्त परियोजना हो । सन् १९९८ मा अमेरिकी अन्तरिक्ष संस्था नासा र रसियन अन्तरिक्ष संस्था रस्कस्मसको अगुवाइमा अन्तरिक्ष प्रयोगशाला र निरीक्षण केन्द्रका रुपमा यसको स्थापना भएको हो ।

विभिन्न स्पेस मिसनहरुमा यो केन्द्रले सहयोग पुर्याउँदै आएको छ । भविष्यमा चन्द्रमा, मंगल तथा एस्टेरोइडहरुमा जाने मानवसहितको मिसनका लागि पनि यो सहयोगी हुने विश्वास गरिएको छ । यो केन्द्र सन् २०३० सम्म प्रयोगमा रहने अनुमान छ । नासाले सन् २०२४ सम्म चन्द्रमामा पुनः मानिस पुर्याउने योजना बनाएको छ । यसअघि, सन् १९६९ काे जुलाईदेखि १९७२ काे डिसेम्बर (एपोलो ११ देखि एपोलो १७) सम्म १२ जनाले चन्द्रमामा पाइला टेकेका थिए । 

अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष केन्द्र हालसम्मकै सबैभन्दा ठूलो अन्तरिक्ष केन्द्र हो, जहाँ १८ वर्ष ७ महिनादेखि अन्तरिक्ष वैज्ञानिकहरु निरन्तर बसिरहेका छन् । सामान्यतया यहाँ ६ जना क्रु–मेम्बर रहन्छन् । यो विश्वको नवौँ मानवसहितको अन्तरिक्ष केन्द्र हो । यसअघि, रुसले स्याल्युट, अल्माज, मिरजस्ता अन्तरिक्ष केन्द्र बनाएको थियो भने अमेरिकाले स्काइल्याब बनाएको थियो । 

अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष केन्द्रलाई दुई भागमा विभाजन गरिएको छ– रसियन सेक्सन र अमेरिकन सेक्सन । रसियन सेक्सनको स्वामित्व रस्कस्मसले लिन्छ भने अमेरिकी सेक्सनको स्वामित्व नासाले लिन्छ । नासाले अहिले अमेरिकन सेक्सनमा पर्यटक पठाउन लागेको हो । 

योजनाअनुसार, दुई मिसनमा गरी वर्षमा १२ जनाले अन्तरिक्ष केन्द्रको भ्रमणमा जाने अवसर पाउनेछन् । मिसनको सम्पूर्ण खर्च लैजाने कम्पनीले उठाउनेछ । 
नासाका अनुसार ‘क्रु–मेम्बर’को छनेट पनि निजी कम्पनीले नै गर्नेछ । छानिएका मानिसका लागि तालिम र स्वास्थ सेवाको व्यवस्था पनि उसैले गर्नेछ । 

यस मिसनका लागि स्पेस–एक्सले आफ्नो ‘ड्र्यागन क्याप्सुल’ प्रयोग गर्नेछ भने बोइङले ‘स्टारलाइनर’ स्पेसक्राफ्ट बनाइरहेको छ । 

यी कम्पनीले प्रत्येक अन्तरिक्षयात्रीसँग ६ करोड डलर लिनेछ । यसका अतिरिक्त केन्द्र जान चाहने पर्यटकले प्रति रात ३५ हजार डलर तिर्नुपर्नेछ । 

यसअघि, नासाले अन्तरिक्ष केन्द्रको व्यावसायिक प्रयोगमा रोक लगाएको थियो । अहिलेसम्म नासाका अन्तरिक्षयात्रीले निजी कम्पनीका अनुसन्धानमासमेत भाग लिन नपाउने व्यवस्था छ ।  

अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष केन्द्रमा पर्यटक जान लागेको यो पहिलोपटक भने होइन । सन् २००१ मै अमेरिकी व्यावसायी डेनिस टिटो अन्तरिक्ष केन्द्रमा गइसकेका छन् । रुसी सेक्सन प्रयोग गरेका उनले दुईतर्फी यात्राको लागि रुसलाई दुई करोड डलर तिरेका थिए ।